Ralph van Raat : études van Ligeti (deSingel - 21.04.2018)

De Nederlandse pianist Ralph van Raat (°1978) nam vanavond plaats achter het pianoklavier voor wat als een herculische taak omschreven kan worden : het integraal uitvoeren van de 18 études voor piano, tussen 1985 en 2001 gecomponeerd door de Hongaars-Oostenrijkse componist György Ligeti (1923-2006). Het geheel van deze studies wordt beschouwd als een hoogtepunt uit de hedendaagse klassieke muziek van de twintigste eeuw. De studies zetten enerzijds de traditie voort van eerdere gelijkaardige piano-studies van toonaangevende figuren à la Chopin en Liszt, maar putten anderzijds ook uit de avant garde van de tweede helft van de twintigste eeuw. En zo etaleren deze études een zeer complexe inhoudelijke variëteit en vergen ze van de pianist het uiterste, zowel technisch als mentaal (zoals de Nederlander uitlegt in dit interview).

Voor de technische kant van deze études verwijs ik graag naar vakliteratuur en naar echte kenners. Al zou mijn leven ervan afhangen, ik herken geen enkele noot op een notenbalk en weet zelfs niet het simpelste akkoord uit mijn vingers te schudden. Dus alle technische finesses en uitdagingen die bij het spelen van deze études komen kijken, gingen aan mij volledig voorbij. Dit gezegd zijnde was het ook voor een amateur-liefhebber als mezelf - vanaf de eerste noot van de chaotische eerste étude 'Désordre' - meteen duidelijk dat je uit uitstekend piano-hout gesneden moet zijn om deze études integraal op één avond te kunnen spelen. Want bovenop het feit dat je technisch zeer onderlegd moet zijn, moet je ook nog eens vlot kunnen laveren tussen de compleet verschillende stijlen en emoties van al deze werkstukjes en moet je dus in je hoofd telkens weer de knop omdraaien naar een volledig andere mind-set.

Ik kan niet anders dan ootmoedig het hoofd buigen voor wat Ralph van Raat vanavond presteerde. Voor een ongeschoolde toeschouwer zoals mezelf was dit alles zelfs misschien een beetje van het goede teveel. Ter voorbereiding van dit concert had ik af en toe mondjesmaat naar een paar Ligeti-études geluisterd. En zo degusteer ik ze ook nu nog het liefst en komen de 'smaken' het best tot hun recht. Door ze allemaal kort achter elkaar als één gerecht te serveren, voelde ik me op een duur een beetje oververzadigd en moest ik de laatste paar études wegkauwen als waren het de Pythoneske 'wafer-thin mints' die Mr. Creosote deden exploderen. Maar dat kan natuurlijk niet aan de briljante Nederlandse pianist aangewreven worden, die bij wijze van bis-nummer (wellicht in Belgische première) "L'arrache-coeur" bracht, een compositie die Ligeti aanvankelijk als étude n° 11 had opgevat maar die hij uit de uiteindelijke verzameling weerde wegens "te kinderachtig" (dixit van Raat). Kinderachtig was de prestatie van Ralph van Raat vanavond echter allerminst.