Canto Ostinato (deSingel - 10.02.2018)

De impact van de compositie "Canto Ostinato" op het leven en werk van negen mensen van diverse pluimage, noopte de Nederlandse regisseur Ramón Gieling tot het maken van de documentaire "Over Canto" (2011). En die impact bleek in sommige gevallen nogal groot te zijn. In de documentaire komt overigens op het einde ook de componist zelf aan het woord en het is grappig en ontwapenend om te zien hoe de componist in zijn oude dagen de impact van het werk wist te relativeren en er eigenlijk nog maar weinig belang aan hechtte. Maar het werk is ondertussen wel een eigen leven gaan leiden en werd in deSingel geprogrammeerd binnen de reeks "mijlpalen van de twintigste eeuw".

Het werk - tussen 1973 en 1976 gecomponeerd door de Nederlandse componist Simeon Ten Holt (1923-2012) - wordt omschreven als 'een tonale compositie van variabele lengte voor toetsinstrumenten' en is een feest voor de liefhebbers van minimalistische muziek, de stroming die in de jaren '70 binnen de klassieke muziek opgang maakte en bij het grote publiek een gevoelige snaar wist te beroeren. Maar in tegenstelling tot de zeer strakke, mathematische en repetitieve composities van pakweg Steve Reich of Philip Glass, bood de partituur van Ten Holt veel meer vrijheid aan de uitvoerders. In feite is het woord 'partituur' hier niet juist gekozen : het werk kent meerdere versies & bewerkingen en is in feite een samenraapsel van een lange reeks korte composities (allen variaties op hetzelfde thema) die samen één geheel vormen. Vandaar dat de duur van de uitvoering kan variëren van één tot meerdere uren.

De versie die we vandaag konden meemaken, werd gespeeld door vier Russische pianisten : Alexander Melnikov, Alexej Lubimov, Alexej Zuev en Slava Poprugin. De vier vleugelpiano's staan met hun ruggen tegen elkaar centraal opgesteld in de Theaterstudio. Rond de piano's mag het publiek vrij plaatsnemen op kussens, in strandstoelen of op 'gewone' stoelen. Wij kozen voor de strandstoel-optie en lieten de canto-waterval op ons neerkomen.

En vanaf dan ervoeren we gedurende anderhalf uur de hypnotische kracht van het stuk. Het zal wellicht de eerste keer in mijn leven zijn geweest dat ik een concert heb bijgewoond waarbij ik de ogen quasi constant gesloten hield (niet omdat het slaapverwekkend was, maar omdat deze muziek nu éénmaal uitnodigt om je op jezelf te focussen en je gedachten de vrije loop te laten). En terwijl ik bij het bekijken van de "Over Canto"-docu af en toe een beetje meewarig toekeek hoe mensen zo immens lyrisch deden over het stuk, kon ik me er tijdens de live-uitvoering wel iets bij voorstellen. Want hoe je 't ook draait of keert : wanneer je je overgeeft aan deze muziek, kom je in een maalstroom van gedachten terecht en dat kan nu éénmaal zeer confronterend en emotioneel zijn. En zo wordt het stuk een soort van spiegel voor de ziel.

In het begin waren mijn gedachten nog rationeel en nuchter van aard. "Wat zouden al die andere mensen hier nu denken ?" "Wie wint morgen de superprestige-veldrit in Hoogstraten ?"  "Wat ga ik morgen eten ?" Tevens gingen mijn gedachten uit naar de onthutsende Parel Radio podcast-docu Verplicht vrije sex (over de maoïstische communes die in Nederland in de jaren '80 ontstonden) en hoe "Canto Ostinato" toch écht wel een beetje een kind was van z'n tijd :  kijk ons hier eens lekker artistiek wezen op z'n Hollands. Het waren de hoogdagen van Het Simpliesties Verbond: ook Koot & Bie zweefden voor mijn geestesoog. Maar gaandeweg ebden de logica en samenhang in mijn gedachten weg en dreef ik mee op de kabbelende klanken van het pianisten-viertal en was ik overgeleverd aan een kolkende massa van inner thoughts. En vooraleer ik voorgoed weer uit deze bubbel was ontsnapt, waren de laatste klanken al lang weggestorven. Een bevreemdende ervaring.