3 MA (Kuub - 20.10.2010)

Men neme drie muzikanten uit verschillende Afrikaanse landen die toevallig met "Ma" beginnen, en je hebt 3 MA. Ballaké Sissoko uit Mali bespeelt de kora (harpluit), Driss El Maloumi uit Marokko betokkelt de ud (luit) en Rajery uit Madagaskar neemt de valiha (bamboe-citer) ter hand. Drie traditionele instrumenten uit drie zeer verscheiden muzikale tradities.

Iedereen die ooit het geluk heeft gehad om het Afrikaanse continent te bezoeken, weet het al : 'l'Afrique, c'est magique'. En deze drie virtuozen brengen elk een snuifje magie mee uit hun eigen windstreek. Ze treden op mooie en onthaastende manier met elkaar in dialoog, voornamelijk instrumentaal en af en toe ook vocaal. Dit samenwerkingsverband werd gesmeed in Agadir, Bamako en Antanarivo en werd uiteindelijk in 2008 op CD vastgelegd in de Franse club Kabardock. Het werd een plaat die in wereldmuziekmiddens lovend werd onthaald.

In de loop van het concert krijgen de drie muzikanten uiteraard de gelegenheid om via enkele solo's hun individuele capaciteiten te tonen. Door de scherpere klank van de ud (Arabisch woord voor het hout waarmee dit peervormige snaarinstrument gemaakt is) treedt het geluid van Driss El Maloumi sowieso meer op de voorgrond, maar ook solo toont de man - die tijdens het concert de nummers van commentaar voorziet - zich een ware virtuoos. Zo schittert hij tijdens een solo die een dialoog van vingers beschrijft : hij speelt de melodie op de hals van het instrument met de vingers van zijn rechterhand, terwijl zijn rechterhand de kast van het instrument tot percussief instrument herleid.

De valiha is het nationale instrument van Madagaskar. Het is een lange bamboe-pijp waarover snaren (fietsremkabels) gespannen zijn, die opgespannen zijn met kleine kalebas-stukjes. Het verhaal van Rajery is opmerkelijk : als baby verloor hij de vingers van zijn rechterhand door een vergiftiging. Het belette hem niet om één van meest vooraanstaande valiha-spelers uit Madagascar te worden. Zijn solo was de meest ingetogen van de drie, maar ook de meest betoverende. Begeleid door een warme glimlach die wel geëtst lijkt op zijn gelaat, roept hij met zijn archaïsche instrument de betoverende sfeer op van zijn geboorteland, de opmerkelijke Afrikaanse eilandstaat in de Indische Oceaan.

De muzikale traditie in Mali is er één van ongekende rijkdom die reeds sedert lang ook een Westers publiek aan zich heeft kunnen hechten. Dit maakt dat de kora geen onbekende meer is voor een Europees publiek. Deze harpluit met 21 snaren vormt de basis van de (muzikale) verhalen van talloze jali (bard) uit West-Afrika. In Mali leverden enkele families meerdere bekende spelers op. Zowel de families Diabaté, Kouyaté als Sissoko hebben verscheidene spelers in hun rangen lopen. De ingetogen en gevoelige solo van Ballaké Sissoko werd opgedragen aan diens dochter.

Maar naast deze solo's werd de hoofdmoot van het concert toch vooral gevormd door de interactie tussen de drie muzikale tradities. Deze composities zijn vooral te beluisteren als oproepers van een bepaalde sfeer. De wind die over de Afrikaanse steppen waait, de frivoliteit van de kindertijd, de hectische rit met een taxi door de brousse, de kakafonie van het Afrikaanse politieke discours, ... : het zijn enkele voorbeelden van evocaties van dat magische en tragische continent.

Tot slot citeer ik graag uit de mooie tekst die te lezen valt op de site van dit project : "A quoi bon jouer une musique ancestrale si ce n’est pour l’échanger et la porter toujours plus loin, dans un souci évident de partage. Si jouer harpe, luth et cithare peut faire pleuvoir des cordes sur une Afrique trop sèche, pourquoi ne pas tenter l’aventure ? Pourquoi ne pas essayer cette longue traversée entre Est et Ouest, entre Sud et Sud et s’en aller toucher doublement les cordes sensibles d’un continent qui regorge de cultures exceptionnelles et d’instruments de musique incomparables ? Pourquoi ne pas montrer qu’entre ceux-ci les dialogues sont nécessaires et même convaincants ? Cette transafricaine est possible et nos trois musiciens le prouvent dans de délicats dialogues entre instruments et voix. Les cordes se chevauchent, se suivent, s’emboîtent le pas, se répondent, se relancent, se poussent dans une délicate surenchère d’inventivité, de musicalité et d’écoute mutuelle. Dès que l’un des instruments semble se sauver sur sa piste, enlacé à une mélodie enjôleuse, les autres le suivent discrètement pour ne pas troubler l’étreinte, ils accompagnent mais ils prennent part au plaisir, s’invitent dans la danse et se baignent rapidement dans la même volupté. Le bonheur est palpable, la musique est souple, sensuelle, raffinée. Elle éclabousse subtilement, elle irradie… inondée de la conviction de chacun et du sourire immuable de Rajery. Ca corde en tous sens, ça crépite, ça pétille, ça gazouille, ça s’envole, ça s’emballe puis ça se calme à nouveau pour s’écouter, dialoguer, chanter, parler. Car cette musique parle, ses cordes vibrent comme celles de la voix, elles nous disent l’histoire des trois Ma, le destin de trois pays, le sort de nombreux peuples, le souvenir de voyages interminables, le témoignage de cultures qui se toisent, qui s’observent, qui s’apprécient, qui s’apprivoisent. Ces cordes nous chantent la vie là-bas au sud, d’un bout à l’autre d’un immense continent où les uns sont forcément les étrangers des autres mais où les cordes peuvent, un jour ou l’autre, les relier entre eux, les unir et hisser les voiles du navire Afrique, bien plus grand encore que ce 3 MA. Ballaké Sissoko, Driss El Maloumi et Rajery nous offrent une synthèse exceptionnelle de cette Afrique musicale, terre de diversité culturelle multiple, terre de chants, de danses, de musiques sur peaux, sur bois, sur cordes… La musique de trois Ma est musique de cordes, musique cordiale – et cordial signifie : « qui stimule le fonctionnement du cœur »."